एकरी एक लाख मिळवून देणाऱ्या एरंडीची लागवड

एरंड ही वर्षायू किंवा बहुवर्षायू वनस्पती युफोर्बिएसी  कुलातील आहे. तिचे शास्त्रीय नाव रिसिनस कम्युनिस  असे आहे. ही मूळची आफ्रिकेतील असून उष्ण प्रदेशातील बहुतेक देशांमध्ये आढळते. भारतात सर्वत्र या वनस्पतीची लागवड केली जाते. काही भागात ही वनस्पती लागवडीशिवायही वाढलेली आढळते.

एरंड हे ३-५ मी. उंचीचे लहान झाड असून त्याचे खोड ठिसूळ असते. पाने हस्ताकृती, विभागलेली पण साधी असतात. पानांचे खंड दातेरी आणि देठ लांब असतात. पानाच्या खालच्या बाजूवर, देठांवर व खोडावर राखाडी छटा दिसते. शेंड्याकडे उभ्या मंजरीवर द्विलिंगी (Bisexual) हिरवट फुले डिसेंबर-मार्च मध्ये येतात.

नरफुले खालच्या भागात आणि मादीफुले वरच्या भागात असतात. फळे काटेरी व गोलाकार असून तडकून फुटणारी (Explosive) असतात. काटेरी बोंडात एक-बीजाणू तीन बिया असतात. बिया कठिण, लांबट व पिंगट असून त्यावर चित्रविचित्र ठिपके असतात.

एरंडी हे व्यापारी पीक आहे. एरंडेलला बाजारात खूप मागणी आहे आणि त्यामुळेच आजकाल विविध उत्पादनांसाठी देश-विदेशात (Home and abroad) त्याची उपयुक्तता वाढली आहे. त्याची लागवड कमी संसाधनांमध्ये आरामात करता येते. तसेच त्याला विशेष माती किंवा हवामानाची आवश्यकता नसते. यामुळेच आजकाल त्याच्या लागवडीला जास्त प्राधान्य दिले जात आहे.

आज आम्ही तुम्हाला एरंडीच्या लागवडीसाठी अनुकूल परिस्थिती आणि लागवडीच्या पद्धतींबद्दल सांगणार आहोत.

देशातील शेतकऱ्यांमध्ये औषधी वनस्पतींच्या लागवडीचा प्रघात वाढला असून, सुगंध अभियानांतर्गत सरकार (Govt under Sugandha Abhiyan) या वनस्पतींच्या लागवडीसाठी सातत्याने प्रोत्साहन देत आहे. एरंडी हे देखील असेच एक पीक आहे ज्याला सरकार सतत प्रोत्साहन देत आहे, त्याची लागवड करून शेतकरी खूप चांगला नफा मिळवू शकतात.

• एरंडाची लागवड कुठे करावी

हे कोणत्याही प्रकारच्या माती किंवा हवामानात घेतले जाऊ शकते. शेतकरी ज्या शेतात पीक घेतो त्या शेतात पाण्याचा निचरा होण्याची व्यवस्था चांगली असते हे लक्षात ठेवणे अत्यंत आवश्यक आहे. सामान्य तसेच आदर्श तापमानाचा या झाडाच्या वाढीवर परिणाम होत नाही.

आम्ही तुम्हाला हे देखील सांगूया की इतर पिकांच्या तुलनेत त्याची लागवड खूपच स्वस्त आहे. एक हेक्टरमध्ये लागवड करण्यासाठी केवळ 25 ते 30 लाखांचा खर्च येतो.

• एरंड खूप उपयुक्त आहे

एरंड हे बहुउपयोगी व्यावसायिक पीक आहे. याच्या बिया तेल तयार करण्यासाठी वापरतात. हे तेल एक प्रकारचे औषधी तेल आहे जे विविध प्रकारचे शारीरिक विकार बरे करण्यासाठी वापरले जाते. हे तेल बाळाच्या मसाजसाठी देखील खूप फायदेशीर आहे. त्यामुळे त्यांची हाडे मजबूत होतात. याशिवाय कापड रंग आणि साबण बनवण्यासाठीही जवस वापरतात.

• एरंड तेल साठवणे सोपे आहे

एरंडाच्या लागवडीकडे कल वाढण्याचे एक प्रमुख कारण म्हणजे त्याचे तेल साठवणे खूप सोपे आहे. शून्य तापमानातही ते गोठत नाही आणि त्यामुळे
शेतकऱ्यांना या तेलापासून चांगला भाव मिळू शकतो आणि चांगला नफाही मिळू शकतो.

• एरंडीची लागवड कशी करावी

एरंडाची लागवड दोन प्रकारे करता येते. सर्वप्रथम रोपवाटिकेत रोपे तयार केल्यानंतर शेतकऱ्यांनी त्यांची शेतात लागवड करावी. याशिवाय सीड ड्रिलद्वारेही बियाणे शेतात लावता येते. तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, शेतासाठी हेक्टरी २० किलो बियाणे लागते.

शेतकऱ्यांनी लावणीपूर्वी दोन-तीन वेळा नांगरणी केली तर पीक चांगले येते. तणांपासून शेतांचे संरक्षण करा. सर्वात चांगली गोष्ट म्हणजे पीक लावणीनंतर 120 ते 130 दिवसांत कापणीसाठी तयार होते.

• नफा किती होईल
  शेतकऱ्याने एक हेक्टरमध्ये 25 ते 30 क्विंटल एरंडीचे उत्पादन घेतल्यास त्याला दीड ते दोन लाखांचा नफा सहज मिळू शकतो.

source : agromarathi