आम आदमी विमा योजना (AABY): ग्रामीण भूमिहीन मजुरांसाठी जीवन-अपघात विमा व मुलांसाठी शिष्यवृत्ती

ग्रामीण भागातील भूमिहीन मजूर कुटुंबांना आर्थिक सुरक्षितता देण्यासाठी केंद्र व राज्य सरकारच्या सहकार्याने आम आदमी विमा योजना (Aam Aadmi Bima Yojana – AABY) राबवली जाते. अत्यल्प प्रीमियममध्ये जीवन विमा, अपघात विमा आणि मुलांच्या शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती देणे हा या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे.

ही योजना विशेषतः दैनंदिन मजुरीवर अवलंबून असलेल्या कुटुंबांसाठी संकटाच्या काळात मोठा आधार ठरते.

आम आदमी विमा योजना म्हणजे काय?

आम आदमी विमा योजना ही ग्रामीण भागातील भूमिहीन मजुरांसाठीची सामाजिक सुरक्षा योजना आहे. या योजनेत विमाधारकाचा नैसर्गिक मृत्यू, अपघाती मृत्यू किंवा कायमस्वरूपी अपंगत्व झाल्यास कुटुंबाला ठरावीक आर्थिक मदत दिली जाते.
याशिवाय विमाधारकाच्या मुलांना शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती देण्याचीही तरतूद आहे.

योजनेचा उद्देश

• ग्रामीण भूमिहीन मजुरांना आर्थिक संरक्षण देणे

• अपघात किंवा मृत्यूनंतर कुटुंबाला आधार मिळवून देणे

• गरीब कुटुंबातील मुलांचे शिक्षण सुरू राहावे यासाठी शिष्यवृत्ती देणे

• सामाजिक सुरक्षा मजबूत करणे

प्रीमियम आणि विमा संरक्षण

या योजनेचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे अत्यंत कमी प्रीमियम.

प्रीमियम

• वार्षिक प्रीमियम: ₹200

• यातील 50% केंद्र सरकार आणि 50% राज्य सरकार / नोडल एजन्सी भरते

• लाभार्थ्यावर प्रत्यक्ष आर्थिक भार जवळजवळ नसतो

विमा संरक्षण

• नैसर्गिक मृत्यू: ₹30,000

• अपघाती मृत्यू / कायमस्वरूपी पूर्ण अपंगत्व: ₹75,000

• आंशिक अपंगत्व (एक डोळा / एक अवयव): ₹37,500

मुलांसाठी शिष्यवृत्ती योजना

आम आदमी विमा योजनेअंतर्गत विमाधारकाच्या कुटुंबातील जास्तीत जास्त दोन मुलांना शिष्यवृत्ती दिली जाते.

• इयत्ता ९वी ते १२वी मध्ये शिक्षण घेत असणे आवश्यक

• ₹100 प्रतिमाह प्रति मूल

• सहामाही पद्धतीने (१ जुलै आणि १ जानेवारी)

• दरवेळी ₹600 असे दोन हप्ते

ही शिष्यवृत्ती गरीब कुटुंबातील मुलांचे शिक्षण सुरू ठेवण्यासाठी उपयुक्त ठरते.

पात्रता निकष

या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील अटी आवश्यक आहेत:

• अर्जदार महाराष्ट्रातील ग्रामीण भागातील रहिवासी असावा

• वय १८ ते ५९ वर्षांदरम्यान असावे

• अर्जदार भूमिहीन मजूर असावा (स्वतःची शेती जमीन नसलेली कुटुंबे)

• दैनंदिन मजुरीवर उपजीविका करणारा असावा

आवश्यक कागदपत्रे

अर्ज करताना साधारणपणे खालील कागदपत्रे आवश्यक असतात:

• आधार कार्ड

• वयाचा पुरावा (जन्म दाखला / शाळा सोडल्याचा दाखला)

• पत्त्याचा पुरावा

• भूमिहीनतेचा दाखला

• उत्पन्न प्रमाणपत्र किंवा BPL पुरावा

• पासपोर्ट साईज फोटो

अर्ज प्रक्रिया कशी आहे?

1. अर्जाचा फॉर्म तहसील कार्यालय, जिल्हाधिकारी कार्यालय, ग्रामसेवक किंवा तलाठी कार्यालयातून मिळतो

2. फॉर्म पूर्ण भरून आवश्यक कागदपत्रांसह सादर करावा

3. अर्ज दिल्यानंतर पावती (Acknowledgement) घेणे आवश्यक

4. भविष्यात विमा दावा (Claim) किंवा शिष्यवृत्ती मिळवताना ही पावती उपयुक्त ठरते

विमा दावा (Claim) कसा करायचा?

• मृत्यू किंवा अपघात झाल्यास संबंधित नोडल एजन्सीकडे अर्ज करावा

• मृत्यू प्रमाणपत्र / अपघात अहवाल / वैद्यकीय कागदपत्रे जोडावीत

• तपासणीनंतर पात्र असल्यास विमा रक्कम थेट कुटुंबाला दिली जाते

योजनेचे फायदे

• अत्यल्प प्रीमियममध्ये मोठे विमा संरक्षण

• अपघात व मृत्यूच्या वेळी कुटुंबाला आर्थिक आधार

• मुलांच्या शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती

• ग्रामीण भूमिहीन मजुरांसाठी खास योजना

• सामाजिक आणि आर्थिक सुरक्षितता

निष्कर्ष

आम आदमी विमा योजना (AABY) ही ग्रामीण भूमिहीन मजुरांसाठी अत्यंत उपयुक्त आणि आवश्यक योजना आहे. अल्प उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांना संकटाच्या काळात आधार देण्याबरोबरच मुलांचे शिक्षण सुरू राहावे यासाठी ही योजना महत्त्वाची भूमिका बजावते.

ग्रामीण भागातील पात्र कुटुंबांनी या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी स्थानिक प्रशासनाशी संपर्क साधणे अत्यंत गरजेचे आहे.