आर्थिक फायद्याला प्राधान्य; बांगलादेश भारताकडून ५० हजार टन तांदूळ आयात करणार

दक्षिण आशियातील अन्नधान्य व्यापारात महत्त्वाची घडामोड घडली असून बांगलादेशने भारताकडून ५० हजार टन तांदूळ आयात करण्याचा निर्णय घेतला आहे. हा निर्णय कोणत्याही राजकीय भूमिकेपेक्षा आर्थिक गरज आणि किफायतशीर दर यांचा विचार करून घेतल्याचे स्पष्ट होत आहे. देशांतर्गत मागणी पूर्ण करणे आणि खर्च कमी ठेवणे हेच या निर्णयामागचे प्रमुख कारण मानले जात आहे.

बांगलादेशला आयातीचा निर्णय का घ्यावा लागला?

बांगलादेशमध्ये तांदूळ हे मुख्य अन्नधान्य असल्याने त्याची मागणी सातत्याने मोठ्या प्रमाणात असते. काही काळापासून वाढती लोकसंख्या, उत्पादनातील मर्यादा आणि साठवणुकीवरील दबाव यामुळे देशांतर्गत पुरवठ्यावर ताण जाणवत आहे. त्यामुळे गरज भासल्यास आयातीचा पर्याय स्वीकारणे अपरिहार्य ठरते.

अंतरिम सरकारने स्पष्टपणे सांगितले आहे की,

• देशांतर्गत मागणी वेळेवर पूर्ण होणे आवश्यक आहे

• कमी दरात आणि दर्जेदार तांदूळ उपलब्ध होणे महत्त्वाचे आहे

याच कारणांमुळे भारतातून तांदूळ खरेदी करण्याचा निर्णय घेण्यात आला.

राजकारण वेगळे, व्यापार वेगळा

भारत–बांगलादेश संबंधांमध्ये काही तणावाचे मुद्दे असले तरी व्यापार धोरण हे राजकारणापासून वेगळे ठेवले पाहिजे, अशी भूमिका बांगलादेश सरकारने घेतली आहे. आर्थिक सल्लागार सलेहुद्दीन अहमद यांनी याबाबत स्पष्ट मत मांडले आहे.

त्यांच्या मते,

“जिथे स्वस्त आणि योग्य दरात तांदूळ उपलब्ध आहे, तिथून खरेदी करणे हेच देशाच्या आर्थिक हिताचे आहे. व्यापार निर्णय हे राजकीय मतभेदांवर आधारित नसावेत.”

ही भूमिका बांगलादेशच्या व्यवहार्य आणि आर्थिक दृष्टिकोनाचे उदाहरण मानली जात आहे.

भारत विरुद्ध व्हिएतनाम: खर्चाचा फरक

बांगलादेशसमोर तांदूळ आयातीसाठी भारत आणि व्हिएतनाम हे दोन प्रमुख पर्याय होते. मात्र खर्चाची तुलना केल्यानंतर भारताकडून खरेदी अधिक फायदेशीर ठरली.

• व्हिएतनाममधून तांदूळ आयात केल्यास
  → प्रति किलो सुमारे १० टका (अंदाजे ०.०९ अमेरिकी डॉलर) जास्त खर्च झाला असता

• भारतातून आयात
  → कमी दर, भौगोलिक जवळीक आणि जलद पुरवठा

या कारणांमुळे भारताचा पर्याय बांगलादेशसाठी अधिक किफायतशीर ठरला.

द्विपक्षीय व्यापार संबंधांना चालना

भारताकडून तांदूळ आयात करण्याच्या निर्णयामुळे दोन्ही देशांतील व्यापार संबंधांना सकारात्मक दिशा मिळण्याची शक्यता आहे. राजकीय मतभेद असले तरी आर्थिक सहकार्य सुरू राहणे हे दोन्ही देशांसाठी उपयुक्त मानले जाते.

या निर्णयामुळे,

• भारत–बांगलादेश व्यापारात स्थैर्य येऊ शकते

• अन्नधान्य पुरवठ्याच्या बाबतीत परस्परावलंबित्व टिकून राहते

• भविष्यातील आर्थिक संवादासाठी वातावरण अनुकूल होते

भारतीय शेतकरी आणि बाजारावर परिणाम

बांगलादेशसारख्या मोठ्या ग्राहक देशाकडून मागणी वाढल्यास भारतीय तांदूळ बाजारालाही त्याचा फायदा होऊ शकतो. विशेषतः निर्यातीसाठी तांदूळ उपलब्ध असलेल्या भागांतील शेतकऱ्यांना याचा सकारात्मक परिणाम जाणवण्याची शक्यता आहे.

निष्कर्ष

बांगलादेशने भारताकडून ५० हजार टन तांदूळ आयात करण्याचा घेतलेला निर्णय हा आर्थिक व्यवहार्यतेचा स्पष्ट नमुना आहे. राजकारण बाजूला ठेवून देशांतर्गत गरज, खर्च आणि उपलब्धता यांचा विचार करून हा निर्णय घेण्यात आला आहे. हा निर्णय केवळ बांगलादेशच्या अन्नसुरक्षेसाठीच नव्हे, तर भारत–बांगलादेश व्यापार संबंधांसाठीही महत्त्वाचा ठरतो.

हे पण वाचा 

• भारतातील तांदूळ निर्यात धोरणाचा शेतकऱ्यांवर होणारा परिणाम

• जागतिक बाजारात तांदळाच्या दरात चढउतार का होतात?

• दक्षिण आशियातील अन्नधान्य व्यापारात भारताची भूमिका

• हवामान बदल आणि अन्नसुरक्षेवरील त्याचा परिणाम