राज्य सरकारांची ट्रॅक्टर अनुदान योजना

प्रस्तावना

शेतकऱ्यांच्या उत्पादनक्षमता व उत्पन्न वाढवण्यासाठी केंद्र व महाराष्ट्र राज्य सरकार अनेक उपक्रम चालवीत आहेत. त्यापैकी मिनी ट्रॅक्टर अनुदान योजना, म्हणजेच मदतीच्या रूपात ₹3.15 लाखांपर्यंतचे अनुदान शेतकऱ्यांना दिले जाते. ही रक्कम १०% स्वयं–योगदान (रु. ३५,०००) करून लाभार्थ्यासाठी उपलब्ध होते

१. योजना परिचय

महाराष्ट्र सरकार नेमकी ही योजना मिनी ट्रॅक्टर व त्याच्या उपसाधनांच्या खरेदीसाठी राबवते. त्यामध्ये ट्रॅक्टरसोबत cultivator, rotavator, trailer इत्यादी उपकरणांचा समावेश होतो 

• पूर्ण खर्चाचा ९०% अनुदान मिळू शकतो, साधारण ₹3.15 लाखपर्यंत.
• स्वयं–योगदान — १०%, म्हणजे ₹35,000 एवढी रक्कम अर्जदाराने द्यावी लागते. 

२. पात्रता निकष

ही योजना मुख्यत: Scheduled Caste वर्गातील स्व-सहायता गट (Self-Help Groups) साठी आहे:

• SHG मधील किमान ८०% सदस्य SC वा Neo-Buddhist वर्गातले असावेत.
• SHG चा अध्यक्ष (President) व सचिव (Secretary) देखील SC वर्गातले असणे आवश्यक आहे
• अर्जदार महाराष्ट्राचा कायमस्वरूपी रहिवासी असावा.
• ही योजना स्व–सहायता गट (SHG) तर्फे अर्ज करता येते

अर्थात, वैयक्तिक शेतकऱ्यांना हा अनुदान थेट शेतकरी म्हणून अर्ज करता येईल, अशी माहिती स्पष्ट झालेली नाही; ही विशिष्ट SC/Neo-Buddhist SHG-साठी रुजू असलेली योजना आहे.

३. अनुदानाची किंमत आणि रक्कम

• अधिकतम प्रकल्प किंमत = ₹3.50 लाख (मिनी ट्रॅक्टर व उपकरणांसह).
• त्यापैकी 90% म्हणजे ₹3.15 लाख अनुदान स्वरूपात शासनाकडून दिले जाते.
• शेतकऱ्यांनी केवळ ₹35,000 (10%) भरावी लागते 

यामुळे, SHG-मध्ये सामील शेतकऱ्यांना आधुनिक ट्रॅक्टर व उपसाधने कमी खर्चात उपलब्ध होतात.

४. अर्ज प्रक्रिया – कशी कराल अर्ज?

ऑनलाइन पद्धत (मुख्यतः शेतकरी योजना साठी):

• MahaDBT पोर्टलवर (mahadbt.maharashtra.gov.in) लॉगिन करा व "State Agriculture Mechanization Scheme" अथवा "Tractor Subsidy Scheme" निवडा
• आवश्यक माहिती भरा व कागदपत्रे अपलोड करा.
• शेतकरी म्हणून अर्ज स्वीकारला जाऊ शकतो — तरीही, जुनी यादीनुसार हा मार्ग SHG-मुख्य असू शकतो.
• अर्ज सबमिशन झाल्यावर, अनुदान रक्कम थेट बँक खात्यात जमा केली जाते 

SHG द्वारे अर्ज (विशिष्ट SC/Neo-Buddhist SHGs):

• Social Welfare Department, जिला स्तरीय Assistant Commissioner (Social Welfare) कडे अर्ज सबमिट करावा लागतो
• अर्ज ऑनलाइन / ऑफलाइन मार्गाने करता येतो; SHG सहवाद कार्यालय किंवा पोर्टलवरून अर्ज केला जातो 

५. आवश्यक कागदपत्रे

अर्ज सादर करताना खालील कागदपत्रांची सोबत आवश्यक आहे:

• Aadhaar Card
• 7/12 उतारा (Land Record)
• बँक पासबुकची प्रत
• SHG साठी SC किंवा Neo-Buddhist प्रमाणपत्र, तसेच अध्यक्ष/सचिव यांचा SC प्रमाणपत्र
• Income Certificate, caste certificate, इतर वैयक्तिक अथवा गटातील कागदपत्रे (जर लागू असतील तर) (

६. योजना लाभ – शेतकऱ्यांसाठी फायदे

1. आर्थिक भार कमी होतो — ₹3.50 लाखाचा खर्चासाठी फक्त ₹35,000 स्वयं–योगदान, व उर्वरित शासन पुरवठा.
2. मजुरीवर अवलंबित्व कमी होते, स्वयंचलित साधने वापरून कार्यक्षमता वाढते.
3. उत्पादनात वाढ — आधुनिक उपकरणांमुळे शेती जलद व दर्जेदार होते.
4. SHG-द्वारे लहान शेतकऱ्यांनाही सुविधा — सामूहिक प्रयत्नातून मोठी उपकरणे सहज मिळतात.

सारांश तालिका

निष्कर्ष

महाराष्ट्रातील मिनी ट्रॅक्टर अनुदान योजना शेतकऱ्यांसाठी एक सुवर्णसंधी आहे – विशेषतः SC व Neo-Buddhist स्व-सहायता समूहांसाठी. स्व-योगदानाच्या थोड्याशा रकमेने विशाल मदत मिळणे, आधुनिक यंत्रसाहित्य उपलब्ध होणे, आणि शेतीत उत्पादनवाढ हे सर्व या योजनेतून शक्य होत आहे.