कापसाच्या लागवडीत घट; शेतकऱ्यांचा कल दुसऱ्या पिकांकडे

ज्याला आपण "पांढरं सोनं" म्हणतो, त्या कापसाच्या पेरणीत यंदा मोठी घट झाली आहे. शेतकरी हळूहळू कापसाकडे पाठ फिरवत असून अन्य पर्यायी पिकांकडे वळत आहेत. यामागे काही महत्त्वाची कारणं आहेत – त्यात भावाचा अभाव, वाढती खर्चिक शेती आणि सरकारी यंत्रणांची निष्क्रियता या गोष्टी ठळक आहेत.

📉 कापसाच्या पेरणीत तब्बल २५% घट

जळगाव जिल्ह्यात यंदा खरीप हंगामात कापसाची लागवड केवळ चार लाख सात हजार हेक्टर क्षेत्रावरच झाली आहे, तर गेल्या वर्षी हेच प्रमाण पाच लाख सहा हजार हेक्टर इतकं होतं. म्हणजेच, यावर्षी कापूस लागवडीत सुमारे २५ टक्के घट झाली आहे.

🧾 का घसरत आहे कापसाचे महत्त्व?

गेल्या काही वर्षांपासून कापसाला बाजारात समाधानकारक दर मिळत नाही. दुसरीकडे, याच्या लागवडीचा खर्च वाढत चालला आहे – खतं, कीटकनाशकं, मजुरी आणि पाण्याचं नियोजन या सगळ्यांवर खर्च मोठा होतो.

यावर्षी पावसाचा लहरीपणा, भूगर्भातील पाण्याची घटती पातळी आणि कापसावर होणाऱ्या बोंडअळीच्या प्रादुर्भावामुळे कापसाचं उत्पादन धोक्यात आलं आहे. या सगळ्या समस्यांमुळे शेतकरी वैतागले आहेत आणि अधिक फायदेशीर पर्याय शोधू लागले आहेत.

🌽 मक्याचे पीक – शेतकऱ्यांचा नवा आधार

यंदा जळगाव जिल्ह्यात मक्याची लागवड तब्बल १ लाख ६१ हजार हेक्टरवर झाली असून, हे प्रमाण मागील सरासरीच्या तुलनेत १७४ टक्के अधिक आहे. म्हणजे, मका लागवडीत प्रचंड वाढ झाली आहे.

मका निवडण्यामागची कारणं:

• उत्तम बाजारभाव – मक्याला सध्या चांगला दर मिळतोय.
• दुहेरी फायदा – अन्नधान्यासोबत कडबा व चाऱ्याचीही मागणी असते.
• जलद उत्पादन – मका साधारण २० दिवसांत तयार होतो.
• कमी पाणी लागवड – कापसाच्या तुलनेत मका कमी पाण्यात होतो.
• एकाहून अधिक हंगाम – शेतकरी वर्षभरात एकापेक्षा जास्त पिकं घेऊ शकतात.

✅ पिकांची निवड – आर्थिक गणितावर अवलंबून

शेती ही आज केवळ पारंपरिक नव्हे, तर आर्थिक शहाणपणाची गरज बनली आहे. कुठले पीक फायदेशीर ठरेल, कुठे कमी खर्चात जास्त उत्पन्न मिळेल, याचा विचार शेतकरी करत आहेत. याच निर्णय प्रक्रियेमुळे कापसाकडून मका, सोयाबीन, मूग अशा इतर पिकांकडे वळण्याची प्रक्रिया सुरू झाली आहे.

🧭 नवीन मार्ग, नवे पर्याय

शेतकरी सध्या बाजारभाव, हवामान, पाण्याची उपलब्धता, उत्पादन खर्च यावर आधारित निर्णय घेत आहेत. कापसासारख्या पारंपरिक नगदी पिकाला पर्याय शोधून शेतकरी आता अधिक शाश्वत आणि फायदेशीर शेतीकडे वळत आहेत.

कदाचित हे परिवर्तन शेती क्षेत्राच्या दृष्टीने एक नवा अध्याय ठरू शकेल.