Crop Insurance : आपल्या पिकाचा इन्शुरन्स का आवश्यक आहे?

भारतात शेती ही फक्त व्यवसाय नसून शेतकऱ्यांचे जीवनमान, कुटुंबाचा उदरनिर्वाह आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्थेची कणा आहे. पण शेती हा व्यवसाय निसर्गावर आधारित असल्याने जोखमीची शक्यता जास्त असते. अतिवृष्टी, अवकाळी पाऊस, दुष्काळ, गारपीट, कीडरोग आदी अनपेक्षित संकटांमुळे एकाचवेळी संपूर्ण हंगामाचे नुकसान होऊ शकते. या जोखमींचा आर्थिक फटका कमी करण्यासाठी पीक विमा (Crop Insurance) अत्यंत महत्त्वाचा आहे.

1. निसर्गाच्या अनिश्चिततेपासून संरक्षण

शेतकरी कितीही मेहनत केली तरी हवामानाचा अंदाज नेहमी अचूक ठरत नाही.

• पाऊस जास्त पडला तर पिके कुजतात

• पाऊस कमी पडला तर ओलावा कमी पडून पिकांचे नुकसान होते

• गारपीट, वादळ, पूर यामुळे फुलोरा आणि दाणे गळतात

या सर्व परिस्थितीत पीक विमा शेतकऱ्याला आर्थिक आधार देतो आणि संपूर्ण हानीची भरपाई मिळते.

2. उत्पादन खर्चाची सुरक्षितता

आजच्या शेतीत बियाणे, खते, औषधे, मजुरी, सिंचन यावर मोठा खर्च येतो.
हंगामाचे पिक खराब झाले तर हा सर्व खर्च वाया जाण्याची भीती असते. पीक विम्यामुळे किमान खर्च तरी परत मिळतो, ज्यामुळे शेतकऱ्याचे आर्थिक नुकसान कमी होते.

3. कर्जाचे ओझे कमी होण्यास मदत

शेतकरी अनेकदा पीक कर्ज, ट्रॅक्टर कर्ज किंवा इतर आर्थिक व्यवहार करतात.
पीक नष्ट झाले तर कर्ज फेडणे अवघड होते. पीक विम्यामुळे नुकसान भरून काढता येते आणि कर्जाचा बोजा वाढत नाही.

4. नव्या हंगामासाठी आर्थिक तयारी

एक हंगाम फसल्यानंतर पुढील हंगामासाठी परत बियाणे, खते, मशागत करण्यासाठी पैसा लागतो. पीक विम्याची रक्कम मिळाल्याने नवीन हंगाम सुरू करण्यासाठी निधीची अडचण राहत नाही.

5. शेतकऱ्याच्या आर्थिक स्थैर्यासाठी महत्त्वाचे

पीक विमा हा फक्त नुकसानभरपाई साधन नसून शेतकऱ्यांच्या आर्थिक स्थैर्याचा आधार आहे.
पीक विमा असला की शेतकरी जोखीम घेत नवीन पिकांच्या पद्धती, आधुनिक तंत्रज्ञान आणि सुधारित वाणांचे प्रयोग आत्मविश्वासाने करू शकतो.

6. सरकारी योजना – कमी प्रिमियम, मोठा फायदा

सरकार PMFBY (प्रधानमंत्री पीक विमा योजना) अंतर्गत अतिशय कमी प्रिमियममध्ये व्यापक संरक्षण देते:

• खरीप – फक्त 2%

• रब्बी – 1.5%

• वार्षिक/व्यावसायिक पिके – 5%

या योजनेत उर्वरित प्रिमियम सरकार भरते, त्यामुळे शेतकऱ्याला कमी पैशात मोठा विमा संरक्षण मिळते.

पीक विमा म्हणजे शेतकऱ्याचा आर्थिक सुरक्षाकवच. निसर्गावर अवलंबून असलेल्या शेती व्यवसायाला सुरक्षित, स्थिर आणि टिकाऊ बनवण्यासाठी पीक विमा अत्यावश्यक ठरतो. हंगामातील कोणत्याही अनिश्चिततेला तोंड देण्यासाठी पीक विमा घेतल्यास आर्थिक नुकसानापासून संरक्षण मिळते आणि शेतकरी अधिक आत्मविश्वासाने शेती करू शकतो.