गव्हाचे उत्पादन वाढवण्यासाठी कोणते उपाय करावेत..?

गहू हे महाराष्ट्रात घेतल्या जाणाऱ्या महत्त्वाच्या रब्बी पिकांपैकी एक असून, जिरायत व बागायत अशा दोन्ही प्रकारांमध्ये घेतले जाते. मात्र, राज्यातील गव्हाचे सरासरी उत्पादन 1839 किलो प्रति हेक्टरी आहे, जे भारताच्या सरासरी उत्पादनापेक्षा (3484 किलो प्रति हेक्टर) कमी आहे.

गव्हाच्या उत्पादन क्षमता सुधारण्यासाठी खालील उपाययोजना राबविणे गरजेचे आहे:

उत्पादनवाढीचे तंत्रज्ञान आणि सुधारणा:

1. कमी पाण्यावर येणाऱ्या वाणांचा वापर

• गव्हाच्या पेरणीसाठी नेत्रावती, फुले अनुपम यांसारख्या सुधारीत वाणांचा वापर करावा.
• जिरायत पिकासाठी प्रती हेक्टर 75 ते 100 किलो बियाणे वापरण्याची शिफारस आहे.

2. योग्य जमिनीची निवड

• बागायती गव्हासाठी भारी, खोल व पाण्याचा चांगला निचरा होणारी जमीन निवडावी.
• मध्यम जमिनीत शेणखत व रासायनिक खतांचा योग्य वापर करून उत्पादनात वाढ मिळवता येते.

3. वेळेवर पेरणी आणि सुधारित वाणांचा वापर

• पेरणीसाठी फुले समाधान, त्र्यंबक, तपोवन, एमएसीएस 6222, एमएसीएस 6478, डि.बी.डब्ल्यू. 168 या वाणांचा उपयोग करावा.
• बागायती क्षेत्रात पेरणी करताना ओळीत 20 सेमी अंतर ठेवावे आणि प्रती हेक्टरी 100 किलो बियाणे वापरावे.

4. बीजप्रक्रिया आणि खते

• पेरणीपूर्वी प्रती किलो बियाण्यास 3 ग्रॅम थायरमची प्रक्रिया करावी.
• 250 ग्रॅम अझोटोबॅक्टर आणि पीएसबी प्रति 10 किलो बियाण्यास गुळाच्या पाण्यात मिसळून चोळावे.
• बीजप्रक्रिया केलेले बियाणे सावलीत सुकवून पेरणी करावी.
• नत्र , स्फुरद व पालाश यांचा शिफारशीत मात्रेनुसार वापर करावा.
  • प्रथम हप्ता: 60 किलो नत्र, 60 किलो स्फुरद, 40 किलो पालाश.
  • दुसरा हप्ता: पेरणीनंतर 21 दिवसांनी 60 किलो नत्राचा हप्ता द्यावा.

5. सेंद्रिय खतांचा समावेश

• लोहाची कमतरता असणाऱ्या जमिनीसाठी शिफारशीत अन्नद्रव्यांसोबत (120:60:40 नत्रःस्फुरदःपालाश प्रति हेक्टरी) 10 टन शेणखत आणि हिरवळीचे खत द्यावे.
• 100 किलो शेणखतात 15 दिवस मुरवून तयार खत जमिनीत मिसळावे.

6. रोग प्रतिकारक्षम वाणांची निवड

• विद्यापीठाने शिफारस केलेल्या तांबेरा रोग प्रतिकारक्षम वाणांची निवड करावी.
• पेरणी वेळेवर करावी आणि नत्र खताचा पहिला हप्ता वेळेवर व योग्य प्रमाणात द्यावा.