किटकनाशके (Insecticides) पिकांना हानिकारक किटकांपासून संरक्षण देण्यासाठी वापरली जातात. किटकनाशके त्यांच्या कार्यप्रणाली, रसायनिक घटक, आणि वापराच्या प्रकारानुसार विविध प्रकारात विभागली जातात. खाली किटकनाशकांचे प्रमुख प्रकार आणि त्यांची माहिती दिली आहे:

१. संपर्क किटकनाशक 

• कामगिरी: हे किटकनाशक किटकाच्या शरीराच्या संपर्कात आल्यावर त्यांना मारते. किटक यांचा थेट संपर्क झाल्याशिवाय प्रभावी होत नाही.
• उदाहरणे: पायरेथ्रॉइड्स (Pyrethroids), कार्बरिल (Carbaryl).

२. आंतरप्रवाही किटकनाशक 

• कामगिरी: हे किटकनाशक पिकांच्या मुळांतून शोषले जाते आणि सर्व वनस्पतीमध्ये पसरते. किटक पिके खाताना हे किटकनाशक त्यांच्या शरीरात जाते आणि त्यांना मारते.
• उदाहरणे: इमिडाक्लोप्रिड (Imidacloprid), अ‍ॅसिफेट (Acephate).

३. पोटातक्रियाजन्य किटकनाशक 

• कामगिरी: हे किटकनाशक किटकांच्या पोटात गेले की प्रभावी ठरते. पिके खाल्यानंतर किटकांचे पचन संस्थान प्रभावित होते आणि त्यामुळे ते मरतात.
• उदाहरणे: कार्बामेट्स (Carbamates), ऑर्गनोफॉस्फेट्स (Organophosphates).

४. श्वसनमार्गे किटकनाशक 

• कामगिरी: हे किटकनाशक वायू स्वरूपात वापरले जाते आणि किटकांच्या श्वसनमार्गातून शरीरात प्रवेश करून त्यांना मारते.
• उदाहरणे: मिथाइल ब्रोमाईड (Methyl Bromide), फॉस्फीन (Phosphine).

५. प्राकृतिक किटकनाशके

• कामगिरी: या किटकनाशकांमध्ये प्राकृतिक घटक असतात जे जैविक पद्धतीने किटकांचा नाश करतात. हे पर्यावरणपूरक आणि मानवी आरोग्यास सुरक्षित मानले जातात.
• उदाहरणे: नीम तेल (Neem oil), बॅसिलस थुरिंजिएन्सिस (Bacillus thuringiensis).

६. विकर्षक किटकनाशक 

• कामगिरी: या किटकनाशकांचा उपयोग किटकांना पिकांपासून दूर ठेवण्यासाठी केला जातो. हे किटकांना आकर्षित न करता त्यांना दूर ठेवतात.
• उदाहरणे: डीईईटी (DEET), सायट्रोनेला तेल (Citronella oil).

७. विकसनरोधक किटकनाशक

• कामगिरी: हे किटकनाशक किटकांच्या विकास प्रक्रियेवर प्रभाव टाकते. किटकांची वाढ, त्यांचे जीवनचक्र किंवा त्यांचे प्रजनन यावर नियंत्रण ठेवते.
• उदाहरणे: मेथोप्रीन (Methoprene), पायरीप्रोक्सीफेन (Pyriproxyfen).

८. सापेक्ष निवडक किटकनाशक

• कामगिरी: हे किटकनाशक काही विशिष्ट प्रकारच्या किटकांवर प्रभावी असतात आणि अन्य लाभदायक किटकांवर परिणाम करत नाहीत.
• उदाहरणे: बॅसिलस थुरिंजिएन्सिस (Bacillus thuringiensis).

९. विस्तृत-कार्यरत किटकनाशक

• कामगिरी: हे किटकनाशक अनेक प्रकारच्या किटकांवर प्रभावी असते, त्यामुळे एकाच वेळी अनेक किटकांचा नाश करण्यासाठी वापरले जाते.
• उदाहरणे: क्लोरपायरीफॉस (Chlorpyrifos), फेनीट्रॉथिऑन (Fenitrothion).

किटकनाशकांची निवड पिकावर होणाऱ्या किटकांच्या प्रकारानुसार, पर्यावरणीय परिस्थितीनुसार, आणि पिकांच्या संवेदनशीलतेनुसार करावी लागते.