🌾 करडई लागवड मार्गदर्शक – शेतकऱ्यांसाठी संपूर्ण मार्गदर्शन

🌱 करडई लागवड का करावी?

या वर्षीच्या सततच्या पावसामुळे रब्बी पिकांची मशागती व लागवड उशिरा झाली आहे. अशा परिस्थितीत करडई (Safflower) हे कोरडवाहू पीक शेतकऱ्यांसाठी योग्य पर्याय ठरते. खोल मुळांमुळे करडई जमिनीत साठलेला ओलावा प्रभावीपणे वापरते आणि कमी पाण्यावरही चांगले उत्पादन देते.

गव्हाच्या तुलनेत करडईला कमी पाणी लागते — ज्या पाण्यात एक एकर गहू घेतला जातो, त्यात दोन ते तीन एकर करडई घेता येते. त्यामुळे हे पीक आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरते.

🌾 जमीन निवड व पूर्वमशागत

• जमीन: मध्यम ते भारी, खोल (६० सें.मी. पेक्षा जास्त) आणि पाणी न साचणारी असावी.
• पूर्वमशागत: खोल नांगरट करून ३-४ कुळवाच्या पाळ्या द्याव्यात.
• खत: चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत ६-७ टन (१२-१३ गाड्या) प्रति हेक्टरी मिसळावे.

🌼 सुधारित वाण

• भीमा
• एस.एस.एफ. ६५८
• एस.एस.एफ. ७०८
• पी.बी.एन.एस.-४०
• फुले चंद्रभागा (एस.एस.एफ.-७४८)
• पी.बी.एन.एस.-१२

🌿 पेरणीचा कालावधी

• जिरायती करडई: सप्टेंबरचा दुसरा पंधरवडा ते ऑक्टोबरचा पहिला पंधरवडा.
• बागायती करडई: ऑक्टोबर अखेर ते नोव्हेंबर पहिला आठवडा.
  उशिरा पेरणी झाल्यास मावा किडीचा प्रादुर्भाव वाढू शकतो.

🌾 बीज प्रक्रिया व पेरणी

• बीज प्रमाण: १० किलो प्रति हेक्टरी.
• बियाणे प्रक्रिया:
  • कार्बेन्डाझिम २ ग्रॅम प्रति किलो बियाणे.
  • ॲझोटोबॅक्टर / ॲझोस्पिरिलम २५ ग्रॅम प्रति किलो.
  • पी.एस.बी. (फॉस्फरस सोल्युबल बॅक्टेरिया) २५ ग्रॅम प्रति किलो.
• अंतर: दोन ओळींमध्ये ४५ सें.मी. आणि दोन रोपांमध्ये २० सें.मी. ठेवावे.

💧 खत व्यवस्थापन

🌿 विरळणी व आंतरमशागत

• पेरणीनंतर १०-१२ दिवसांनी २० सें.मी. अंतरावर विरळणी करावी.
• खुरपणी व कोळपणी करून शेत स्वच्छ ठेवावे.
• ओलावा टिकवण्यासाठी तिसऱ्या आठवड्यात फटीच्या कोळप्याने कोळपणी करावी.

💦 संरक्षित पाणी व्यवस्थापन

करडईला सामान्यतः अतिरिक्त पाणी लागत नाही. मात्र पाणी उपलब्ध असल्यास—

• पेरणीनंतर ३५-४० दिवसांनी, किंवा
• फुलोऱ्याच्या अवस्थेत ५५-६० दिवसांनी सिंचन द्यावे.

फुलोऱ्याच्या काळात:
क्लोरमेक्वाट क्लोराईड (1000 ppm – 1000 मिली/500 लिटर पाणी प्रति हेक्टरी) फवारणी केल्यास उत्पादन वाढते.

🌻 काढणी व उत्पादन

• कालावधी: १३०-१३५ दिवसांत पीक तयार होते.
• कापणी: सकाळी करावी, कारण आर्द्रतेमुळे काटे कमी टोचतात.
• यंत्राद्वारे काढणी: एकात्मिक काढणी व मळणी यंत्राचा वापर केल्यास वेळ आणि मजुरी वाचते.

उत्पादन:

• मध्यम जमीन: १२–१४ क्विंटल/हेक्टरी
• भारी जमीन: १४–१६ क्विंटल/हेक्टरी
• बागायती करडई: २०–२२ क्विंटल/हेक्टरी

करडई हे कोरडवाहू परिस्थितीत उत्तम वाढणारे, कमी खर्चात चांगले उत्पन्न देणारे रब्बी पीक आहे. खोल मुळे, कमी पाणी आवश्यकता आणि बाजारातील चांगली मागणी या गुणधर्मांमुळे करडई लागवड शेतकऱ्यांसाठी या हंगामात लाभदायक ठरते