वासरांसाठी पहिले तीन महिने अतिशय महत्त्वाचे

या काळात वासरांची काळजी कशी घ्यायची?

दूध व्यवसायातील भविष्य हे वासराच्या सुरवातीच्या तीन महिन्यात होणाऱ्या वाढीवर अवलंबून असते. वासराच्या आरोग्यावर, उत्पादकतेवर आणि एकूण भविष्यावर दूरवर परिणाम करणारे ठरते. आजच्या लेखामधून आपण होल्स्टीन, जर्सी, देशी गायींच्या वासरांचे पहिल्या तीन महिन्यातील नियोजन समजून घेत आहोत.

सध्याच्या काळात कृत्रिम रेतन, सेक्स सिमेन, एम्र्बिओ ट्रान्स्फर या माध्यमातून जास्तीत जास्त दूध देण्याची क्षमता असणाऱ्या कालवडी जन्माला येत आहेत. परंतु अशा उच्च जातिवंत कालवडीचे योग्य नियोजन आपल्या गोठ्यात करून त्यांची क्षमता राखणे हे गरजेचे आहे. अन्यथा त्यांची वाढ वेळेत न झाल्यास आणि त्या वेळेत माजावर येऊन गाभण न राहिल्यास आपल्या गोठ्याचे अर्थकारण बिघडू शकते.

वजन वाढ :

1. वासराचे वजन पहिल्या ३ महिन्यात ८५ ते ९० किलो इतके वाढले तरच नंतर चांगली आणि अपेक्षित वजन वाढ होते. वासरांच्या वाढीसाठी आणि विकासासाठी पहिल्या तीन महिन्यांत उत्कृष्ट पोषण आवश्यक आहे. अँटीबॉडीज आणि महत्त्वाच्या पोषक तत्त्वांनी समृद्ध असलेले पहिला चीक किमान १.५ ते २ लिटर, जन्माच्या तासाच्या आत तत्काळ देणे महत्त्वाचे आहे. वासराची नाळ ही टीन्चर आयोडीनच्या द्रावणात धुवून घ्यावी.
2. कोलोस्ट्रमनंतर संपूर्ण दुधाचा आहार देऊन वासराच्या पौष्टिक गरजांनी पूर्ण केला पाहिजेत. संशोधनाने असे सिद्ध झाले आहे की, जर सुरवातीच्या दिवसातील वासरांच्या पोषणाची काळजी घेतली गेली असेल तर वासरांच्या वाढीचा दर, मजबूत प्रतिकारशक्ती आणि एकंदर आरोग्य सुधारते.
3. वासरांना दिलेला एकूण आहार वासरांच्या वजन वाढीत रूपांतर होण्याचा दर पहिल्या १ ते १० आठवड्यात प्रती १०० ग्रॅम आहाराच्या ६० ग्रॅम असतो त्यानंतर तो प्रती आठवडा कमी होत जाऊन तेच प्रमाण १३ महिन्यानंतर प्रती १०० ग्रॅम आहार ९ ग्राम वजन इतके कमी होते. त्यामुळे पहिल्या ३ महिन्यातील आहार नियोजन महत्त्वाचे आहे.

माशांमुळे होणारे आजार :

1. माशांमुळे होणारा रोग प्रसार नवजात वासरांच्या नियोजनात महत्त्वपूर्ण आव्हाने निर्माण करतात. ज्यामुळे तणाव, आहार कमी होणे आणि रोगाचा प्रसार होतो. पहिल्या तीन महिन्यांत कीटक सापळे, कीटकनाशके यासारख्या प्रभावी माशी नियंत्रण उपायांची अंमलबजावणी करावी.
2. माशांच्या प्रादुर्भावामुळे वासरांच्या वाढीवर नकारात्मक परिणाम होतो. तणाव कमी करण्यासाठी आणि वाढीचा दर अनुकूल करण्यासाठी स्वच्छ, माशी-मुक्त वातावरण राखणे महत्त्वाचे आहे.
3. जन्माच्या २१ दिवसानंतर गवत, गव्हाचा पेंढा, द्रव आहारासोबत गोळी पेंड तसेच चॅलेंज फीडिंग केले तर रुमेनच्या विकासास प्रोत्साहन मिळते. वासराला दूध सोडण्यासाठी तयार करते. संशोधन असे दर्शविते की चॅलेंज फीडिंगमुळे किण्वन पोटाची कार्यक्षमता सुधारते, पचनक्रिया वाढते. दूध सोडल्यानंतर वासरे लवकर खाद्य खाऊ लागतात.
4. वासराचे दूध बंद करेपर्यंत म्हणजेच ९० दिवसात जास्तीत जास्त वजन वाढणे हे दीर्घकालीन वासराची उत्पादकता आणि आरोग्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. पहिल्या तीन महिन्यांत योग्य वजन वाढल्याने दूध उत्पादनाची उच्च क्षमता, कमी आजारी पडणे आणि भविष्यात पुनरुत्पादन किंवा गाभण राहण्याची क्षमता यांची कामगिरी सुधारते. 
5. वजन वाढण्याचे बारकाईने निरीक्षण करून आणि त्यानुसार त्यांचे वर्गीकरण,पोषण आणि व्यवस्थापन पद्धती स्वीकारून दूध उत्पादक आपल्या वासरांची वाढ सुनिश्चित करू शकतील.

वर्गीकरण ः

वजनवाढीच्या आधारावर वासरांचे वर्गीकरण केल्याने वैयक्तिक कामगिरीचे चांगले निरीक्षण करण्यास मदत करते, वैयक्तिक पोषण
देता येते. या वर्गीकरण पद्धतीमुळे प्रत्येक वासराला वाढण्यासाठी आवश्यक असलेली विशिष्ट काळजी आणि पोषण मिळेल याची खात्री होते. निरोगी प्रौढ वासराची सर्वोत्तम वाढ होते.

पाण्याचे महत्त्व ः

वासरांमध्ये पाण्याचा वापर प्रामुख्याने तहान किंवा कुतूहलामुळे होतो. जेव्हा पाणी रुमेन किंवा किण्वन पोटा मध्ये प्रवेश करते, तेव्हा ते रुमेनच्या विकासासाठी आणि सूक्ष्मजीवांच्या वाढीसाठी एक आवश्यक घटक बनते. वासरांना पाणी पिऊ देण्यास उशीर केल्याने रुमेनचा विकास मंदावतो, संभाव्यतः पोस्ट-विनिंग स्लम्प सिंड्रोम होऊ शकतो. यामुळे वजन वाढ मंदावते आणि भविष्यात कमी दूध उत्पादन मिळते. याउलट, त्वरित पाणी पुरवल्याने शरीराचे वजन वाढते. गोळी पेंड/ खाद्य सेवन सुधारते, आरोग्य वाढ आणि उत्पादनासाठी अधिक विकसित रुमेनला चालना मिळते.

वासरू जन्मानंतर महत्त्वाचे दहा प्रमुख तपासण्या ः

1. डोके आणि डोळे: सममित डोके आणि स्त्राव न होता डोळे स्वच्छ आहेत का ते तपासा.
2. फुफ्फुस: सामान्य श्वासोच्छवासाच्या दरासाठी तपासणी करा (२० ते ४० श्वास प्रति मिनीट)
3. हृदय: दोन्ही बाजूंनी हृदय ऐकण्यासाठी स्टेथोस्कोप वापरा (प्रति मिनीट ६० ते ८० आकुंचन).
4. उदर: उभ्या वासराच्या ओटीपोटात सूज किंवा द्रव जाणवल्यास त्वरित उपचार करावा.
5. नाभी: सूज किंवा पू स्त्राव तपासावा.
6. सांधे: सूज आणि लवचिकता तपासावी.
7. तापमान: थर्मामीटरने गुदाशयाचे तापमान मोजा (सामान्य श्रेणी: ३८-३९.५ अंश सेल्सिअस).
8. त्वचा: केस गळणे, जखम पहा आणि निर्जलीकरणाचे मूल्यांकन करावे.
9. विष्ठा: कोणत्याही पचन समस्या किंवा संसर्ग ओळखण्यासाठी वासराच्या विष्ठेची सुसंगतता आणि रंग तपासा.
10. डिजिटल रेक्टल एक्झामिनेशन: संशयास्पद अडथळा आणि निदानात मदत करण्यासाठी गुदाशय तपासणी करावी.

वासरांचे व्यवस्थापन ः

वासरांतील आजार टाळण्यासाठी महत्त्वाचे उपाय ः

१)आजारी वासरांना सर्वात शेवटी आहार दिला जातो का?

- कारण जेव्हा आजारी वासरांना अगोदरच आहार दिला गेला तर आजार निरोगी वासरांमध्ये पसरण्याची शक्यता वाढते.

२) वासरांना खायला देण्यापूर्वी आणि नंतर किंवा तपासणी/ हाताळणी करण्यापूर्वी तुम्ही तुमचे हात आणि बूट धुता का?

- अनेक वासरांचे रोग मानवांमध्ये संक्रमित होण्याची शक्यता असते. उदा. डायरिया, निमोनिया. याव्यतिरिक्त, दूषित मलाद्वारे इतर वासरांना रोग जंतू पसरण्याची शक्यता वाढते उदा. ई कोली., रिंग वर्म इत्यादी.

३) दूध पाजण्यासाठी वासराच्या बादल्या आणि बाटल्या प्रत्येक आहार दिल्यानंतर पुढील प्रक्रियेनुसार धुतल्या जातात का?

• कोमट पाण्यात स्वच्छ धुवा (गरम पाणी नाही)
• ६० अंश सेल्सिअस गरम पाणी वापरून डिटर्जंटने धुवाव्यात.
• परत कोमट पाण्याने स्वच्छ धुवाव्यात.
• बाटल्या /बकेट उलट करून ठेवाव्यात. हवेत कोरड्या होऊ द्याव्यात.

- फीडिंग उपकरणांमध्ये जीवाणूंची वाढ आणि त्यामुळे होणाऱ्या आजाराचा प्रसार रोखण्यासाठी, दूध पाजण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या उपकरणांच्या स्वच्छ धुण्याच्या प्रक्रियेचे अनुसरण करावे.

- दुधाच्या बाटल्या व्यवस्थित न धुतल्या गेल्यास त्यात दुधाच्या फॅटचा थर साठून त्यामध्ये हानिकारक जीवाणूंची वाढ होते. त्यामुळे वासरांना अपचन, डायरिया, गॅस्ट्रो इत्यादी आजार होण्याची शक्यता बळावते. त्यामुळे वासरांची वाढ खुंटते. याचे कारण लवकर लक्षात येत नाही.

४) आजारी वासरांना इलेक्ट्रोलाइट तसेच प्रोबायोटीक पावडर व्यतिरिक्त दूध दिले जाते का?

- जुलाब होणाऱ्या वासरांना दुधाद्वारे पुरवले जाणारे पोषण आवश्यक असते. ज्या वासरांना दूध दिले जात नाही ते कमकुवत होतात, उपचारांना प्रतिसाद देत नाहीत. म्हणून आजारी वासरांचे दूध एकदम बंद न करता नेहमी पेक्षा निम्मे करून इलेक्ट्रोलाइट द्रावण आणि प्रोबायोटीक पावडर सोबत द्यावी.

५) जेव्हा वासरांना जुलाब होतात तेव्हा इलेक्ट्रोलाइट्स आणि प्रोबायोटिक दिले जातात का?

- जुलाबामुळे वासरांच्या शरीरात पाण्याची कमतरता निर्माण होते. वासरांचे वजन ५ ते १० टक्यांनी कमी होते.

- शरीरातील पाणी पुरवठा सुरळीत करण्यासाठी तसेच आणि रक्ताचा सामू कायम राखण्यासाठी दुधाव्यतिरिक्त इलेक्ट्रोलाइट द्रावणाची आवश्यकता असते. इलेक्ट्रोलाइट्स न दिल्यास वासरांचे जुलाब लांबू शकतात.

टीप : अशाप्रकारे शेतीविषयक महत्त्वाची माहिती, हवामान अंदाज तसेच दररोजचे ताजे बाजारभाव आपल्या व्हाट्सअँप वर मिळवण्यासाठी तुमच्या जिल्ह्याच्या whatsapp ग्रुपला जोडले जा ➡ येथे क्लिक करा

source : agrowon