वर्ग-2 जमीन वर्ग-1 मध्ये कशी करावी? | शेतकऱ्यांसाठी सोप्या शब्दांत माहिती

महाराष्ट्रात अनेक शेतकऱ्यांकडे अजूनही वर्ग-2 (अटींची) जमीन आहे. अशा जमिनीवर विक्री, खरेदी किंवा इतर व्यवहार करताना मर्यादा येतात. त्यामुळे शेतकऱ्यांसाठी वर्ग-2 जमीन वर्ग-1 मध्ये रूपांतर करणे महत्त्वाचे ठरते. ही प्रक्रिया नेमकी काय आहे, कुठे अर्ज करायचा आणि काय कागदपत्रे लागतात, हे खाली सविस्तर दिले आहे.

वर्ग-1 आणि वर्ग-2 जमिनीत नेमका फरक काय?

महसूल कायद्यानुसार—

• वर्ग-1 जमीन
  ही पूर्ण मालकी हक्काची जमीन असते. मालकाला विक्री, गहाण, वारसा, दान किंवा बांधकाम करण्याचे सर्व अधिकार असतात.

• वर्ग-2 जमीन
  शासनाकडून ठराविक अटींवर दिलेली जमीन असते. इनाम जमीन, पुनर्वसनासाठी दिलेली जमीन किंवा भूमिहीनांना वाटप केलेली जमीन सहसा वर्ग-2 मध्ये येते. अशा जमिनीची थेट विक्री शासनाच्या परवानगीशिवाय करता येत नाही.

वर्ग-2 जमीन वर्ग-1 मध्ये करण्यासाठी अर्ज कुठे करायचा?

वर्ग-2 जमीन वर्ग-1 मध्ये रूपांतर करण्यासाठी संबंधित तालुक्याच्या तहसील कार्यालयात तहसीलदारांकडे अर्ज करावा लागतो.

अर्जात खालील माहिती स्पष्टपणे नमूद करणे आवश्यक असते—

• गट क्रमांक / सर्वे नंबर

• जमिनीचे क्षेत्रफळ

• गाव, तालुका आणि जिल्हा

• जमीन कशी मिळाली याचा तपशील

कोणती कागदपत्रे आवश्यक असतात?

अर्जासोबत साधारणपणे ही कागदपत्रे मागितली जातात—

• 7/12 उतारा

• 8-अ उतारा

• फेरफार नोंदी

• मूळ वाटप आदेश किंवा शासन आदेश (असल्यास)

• ओळखपत्र (आधार कार्ड इ.)

• रहिवासी दाखला

• आवश्यक असल्यास प्रतिज्ञापत्र

या कागदपत्रांच्या आधारे महसूल विभाग जमीन कोणत्या अटींवर देण्यात आली होती, याची खातरजमा करतो.

चौकशी आणि मंजुरी कशी होते?

• अर्ज प्राप्त झाल्यानंतर तहसील कार्यालयाकडून जमिनीची सखोल चौकशी केली जाते.

• जमिनीवर कोणताही वाद, कर्ज, कोर्ट केस किंवा शासनाची थकबाकी आहे का, हे तपासले जाते.

• जमीन नियमांनुसार वापरली आहे का, याचीही पाहणी होते.

सर्व बाबी योग्य आढळल्यास प्रस्ताव जिल्हाधिकारी किंवा सक्षम अधिकाऱ्याकडे मंजुरीसाठी पाठवला जातो.

फी, नजराणा आणि अंतिम नोंद

• जिल्हाधिकाऱ्यांची मंजुरी मिळाल्यानंतर शासनाने ठरवलेली रूपांतरण फी (नजराणा) भरावी लागते.

• ही फी जमिनीचा बाजारभाव, क्षेत्रफळ आणि लागू नियमांनुसार ठरते.

• फी भरल्यानंतर 7/12 उताऱ्यावर नोंद बदलून जमीन वर्ग-1 म्हणून नोंदवली जाते.

यानंतर त्या जमिनीवर मालकाला पूर्ण कायदेशीर हक्क प्राप्त होतो.

शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाच्या सूचना

• अर्ज करताना सर्व कागदपत्रे पूर्ण व अचूक असावीत

• प्रक्रिया वेळखाऊ असू शकते, त्यामुळे नियमित पाठपुरावा गरजेचा आहे

• गरज असल्यास तलाठी, मंडळ अधिकारी किंवा महसूल तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा