दुसऱ्याच्या ताब्यात गेलेली जमीन पुन्हा कशी मिळवावी? पूर्ण कायदेशीर प्रक्रिया (स्टेप-बाय-स्टेप मार्गदर्शक)

महाराष्ट्रातील अनेक शेतकऱ्यांना जमीन नोंद दुरुस्ती, चुकीची फेरफार नोंद, वारसाहक्कातील गोंधळ किंवा दुसऱ्याने बेकायदेशीर ताबा घेतल्यामुळे मोठ्या अडचणींना सामोरे जावे लागते. अशा परिस्थितीत जमीन परत कशी मिळवायची? कोणती कागदपत्रे आणि कोणती प्रक्रिया?

या ब्लॉगमध्ये आपण संपूर्ण कायदेशीर मार्ग सोप्या भाषेत समजून घेणार आहोत.

 1) सर्वात पहिले – सातबारा (7/12) आणि फेरफार नोंदी तपासा

जमिनीवरील ताबा परत मिळवायचा असेल तर पहिला टप्पा म्हणजे तुमच्या जमिनीचे कागद व्यवस्थित तपासणे.

✔ सातबाऱ्यावर चुकीचे नाव आहे का?

✔ फेरफार (Mutation) नोंद चुकीची आहे का?

✔ व्यवहार झाले असूनही नोंदी अपडेट झालेल्या नाहीत का?

उपाय:
 तहसील कार्यालयात फेरफार दुरुस्तीचा अर्ज करा.
 अर्जासोबत आवश्यक कागदपत्रे जोडा:

• खरेदीखत / विक्रीखत
• वारस प्रमाणपत्र
• जुने जमीन रेकॉर्ड
• मोजणी नकाशा
• जमीन मिळकतीचे हक्कपत्र

तहसीलदार सुनावणी घेऊन पुरावे योग्य असल्यास नोंद मूळ मालकाच्या नावावर करते.

 2) दुसऱ्याने ताबा घेतला असल्यास – बेकायदेशीर अतिक्रमण नोंदवा

जर कुणी चुकीच्या नोंदी, बनावट कागदपत्रे किंवा अनधिकृत वापराने तुमच्या जमिनीवर कब्जा केला असेल तर हे “अतिक्रमण” म्हणून नोंदवता येते.

 प्रक्रिया:

1. तलाठी कार्यालयात तक्रार करा
2. मंडळ अधिकारी व तहसीलदार प्रत्यक्ष जागेची पाहणी करतात
3. जागेचा वापर बेकायदेशीर असल्यास अहवाल तयार होतो
4. तहसीलदाराला असा ताबा हटवण्याचा आणि मूळ धारकाला जमीन परत देण्याचा अधिकार आहे

ही प्रक्रिया जलद परिणाम देणारी असून अनेक प्रकरणांमध्ये जमीन परत मिळवली आहे.

 3) वाद, वाटणी किंवा वारसाहक्क प्रश्न असल्यास – कलम 80 अंतर्गत दाद

जर जमिनीवरील वाद हा:

• वाटणीचा
• वारसाहक्काचा
• सीमारेषेचा
• मालकी हक्काच्या दाव्याचा

असेल तर प्रकरण उपविभागीय अधिकारी (SDO) यांच्या न्यायालयात जाते.

 कलम 80 (Maharashtra Land Revenue Code)

• दोन्ही बाजूंचे कागदपत्रे तपासले जातात
• प्रत्यक्ष स्थळ पाहणी होते
• SDO अंतिम आदेश देतो
• आदेशानुसार जमिनीची नोंद व ताबा निश्चित होतो

 4) 1965–2024 मधील जुन्या व्यवहारांसाठी मोठी सवलत (नवा आदेश)

ही अत्यंत महत्त्वाची तरतूद आहे!

 15 नोव्हेंबर 1965 ते 15 ऑक्टोबर 2024 या काळातील:

• नोंदणीकृत पण सातबाऱ्यावर फेरफार न झालेली व्यवहार नोंदी
• चुकीच्या म्हणून रद्द केलेल्या फेरफार नोंदी

➡ महाराष्ट्र महसूल विभागाने नियमित करण्याचे आदेश दिले आहेत.

यामुळे हजारो शेतकऱ्यांची जमीन नोंद पुन्हा दुरुस्त होणार आहे.

 उपयोगी टिप्स (शेतकऱ्यांसाठी खास)

• सर्व कागदपत्रांच्या छायांकित प्रत नेहमी उपलब्ध ठेवा
• सातबाऱ्यावर विसंगती दिसल्यास लगेच फेरफार अर्ज करा
• अतिक्रमणाशी संबंधित तक्रार विलंब न लावता करा
• SDO/तहसील कार्यालयाच्या सुनावणींना न चुकता हजर राहा
• जुने व्यवहार असल्यास नवी सरकारी सवलत तुमच्यासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरू शकते

 निष्कर्ष

दुसऱ्याच्या ताब्यात गेलेली जमीन परत मिळवणे आता अत्यंत स्पष्ट आणि कायदेशीररित्या शक्य झाले आहे.
तुमच्याकडे योग्य कागदपत्रे आणि योग्य प्रक्रिया असल्यास तहसीलदार आणि SDO स्तरावर जमीन परत मिळवणे 100% शक्य आहे.

सरकारच्या नवीन आदेशामुळे जुन्या व्यवहारांची फेरफार नोंद सुद्धा आता दुरुस्त करता येईल — ज्यामुळे अनेक शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा मिळणार आहे.